ورود ریزگردها به کشور از چند سال گذشته باعث ایجاد مشکلات اساسی در زندگی مردم شده به صورتی که در برخی استان های جنوبی و غربی کشور در برخی ازماه هاحتی امکان تنفس عادی در فضای باز نیز وجود ندارد.

ایجاد ریزگردها  طی سال های گذشته به دلیل خشکسالی های شدید و از بین رفتن بافت گیاهی در بیابان ها به وقوع پیوسته و باعث شده تا با  وزش کوچکترین باد، حجم عظیمی از ریزگردها در هوا معلق شده و زندگی مردم را با اختلال مواجه کند.

برای جلوگیری از این پدیده محیط زیستی، اقدامات متنوعی از جمله کاشت گیاهان ویژه برای جلوگیری از پیشروی مناطق بیابانی و پاشیدن مالچ به انجام رسیده و با وجود همه این اقدامات هنوز هم نگرانی های زیادی در این بخش وجود دارد.

نگرانی که این روزهای به خراسان رضوی نیز رسیده و سرازیر شدن ریزگردهای خارجی از ترکمنستان به سوی ایران و ریزگردهایی با منشاء داخلی به دلیل خشکسالی چندین ساله در منطقه باعث شده تا مسئولان به صورت جدی تر موضوع مقابله با ریزگردها و بیان بیابان زدایی را دنبال کنند.

بر اساس آخرین آمار موجود  وسعت عرصه های بیابانی خراسان رضوی  ۵ میلیون و ۵۵۴ هزار هکتار معادل ۱۸/۴ درصد از مناطق بیابانی کشور بوده که  ۴۸ درصد از کل استان را شامل می شود که همه آنها تحت تاثیر فرسایش بادی هستند . نیشابور، سبزوار،کاشمر،خلیل آباد، بردسکن، بجستان،گناباد،مه ولات، جغتای، رشتخوار، خواف، تربت جام،تایباد و سرخس و بخشی از جنوب غربی  مشهد از جمله ۱۵ کانون بیابانی در خراسان رضوی محسوب می شوند.

بیابان زدایی با قوت دنبال می شود

در همین رابطه مدیر کل منابع طبیعی خراسان رضوی به خبرنگارمهر می گوید: از سال ۱۳۴۴ عملیات تثبیت شن و بیابان زدایی در این استان شروع شده و در حال حاضر ۵۷۰ هزار هکتار از جنگل های بیابانی از جمله طبیعی و دست کاشت در اراضی تحت تاثیر فرسایش بادی مستقر شده است.

علیرضا صحرایی  می افزاید : از سال ۱۳۷۳ تاکنون ۱۵۴۹۳۱۵ هکتار در قالب ۳۷ فقره طرح های  اجرایی بیابان زدایی ، مدیریت مناطق بیابانی و مدیریت پرورشی و اصلاح تاغزارها تهیه و تصویب شده است.

وی می گوید: در امر بیابان زدایی با مشارکت مردم و شرکت های دولتی، راه آهن ،نفت و گاز شرق و آستان قدس رضوی از سال ۱۳۷۵ تاکنون طرح هایی مطالعه شده و هر سال در  سرخس توسط آستان قدس عملیات بیابان زدایی اجرا می شود.

مدیر کل منابع طبیعی خراسان رضوی اظهار می کند: در جهت جلب مشارکت سازمان های بین المللی در قالب پروژه های جامعه محور با همکاری صندوق توسعه ملل متحد و کمیساریای عالی پناهندگان اقداماتی صورت گرفته که یکی از نتایج آن تعمیم طرح ترسیب کربن در سطح ۲۰۳ هزار هکتار در دشت قاسم آبادبجستان می باشد که عملیات اجرایی آن  در آذر ماه سال ۱۳۹۲ شروع شده است.همچنین اجرای طرح احیای منابع طبیعی جامعه محور با همکاری کمیساریایی عالی پناهندگان و تعمیم طرح ترسیب کربن در سبزوار از دیگر اقدامات در حال انجام است.

صحرایی بیان می کند: در سال ۱۳۹۶ از محل اعتبارات ملی استانی در مجموع اقداماتی همچون تولید نهال گلدانی ۹۰ هزار اصله ، جمع آوری بذر بیابانی ۱۳ تن ، احداث خزانه تولید نهال بیابانی ۵.۲ هکتار، آبیاری سنواتی عرصه های احیای بیابان ۷۲۹ هکتار، نهالکاری با گونه های بیابانی ۳هزار ۷۵۸ هکتار و علاوه بر این اقدامات در ۲ هزار هکتار عملیات نهالکاری با مشارکت مردم و سایر دستگاههای اجرایی در استان اجرایی شده است.

وی ادامه می دهد: در سال ۱۳۹۶ از محل اعتبارات ملی مجموعا  در ۱۴ شهرستان در مجموع ۳ هزار ۷۳۰ هکتار نهالکاری صورت گرفته است همچنین با همکاری با بسیج سازندگی اقدامات احیایی مشارکتی در دو شهرستان خواف و سرخس انجام شده است. از محل اعتبارات استانی نیز سال ۱۳۹۶ در ۱۳ کانون بحرانی استان در مجموع ۱۳ تن جمع آوری بذر صورت گرفته است و در بردسکن ۱۰هزار اصله نهال گلدانی ، خواف ۲۰ هزار اصله ، سبزوار ۲۰هزار اصله، سرخس ۲۰ هزار اصله، و بجستان نیز ۲۰ هزار اصله تولید شده است.

سال ۹۶ در ۱۴ شهرستان خراسان رضوی ۳هزار و ۷۳۰ هکتار نهال کاری برای جلوگیری از پیشرفت بیابان انجام شده است

مدیر کل منابع طبیعی خراسان رضوی  بیان می کند:در بحث نهالکاری نیز ۲۸ هکتار در خواف صورت گرفته است و در آبیاری سنواتی نیز در  زمین های خواف ، سرخس ، گناباد و بجستان انجام شده است. در سال جاری نیز از محل اعتبارات استانی مبلغ ۲ میلیارد و۷۶۳  میلیون تئمان جهت انجام عملیات بیابان زدایی تخصیص یافته است و تاکنون اعتبارات ملی به استان ابلاغ نشده است.

صحرایی تاکید می کند: از محل اعتبارات صندوق توسعه ملی نیز با وجود  اینکه سال گذشته مبلغ قابل توجهی به خراسان رضوی جهت عملیات بیابان زدایی اختصاص یافت، اما به دلیل ناهماهنگی های پیش آمده در جریان تصویب قانون بودجه هنوز مبلغی به استان ابلاغ نشده است ولی در حال پیگیری برای تخصیص اعتبارات  هستیم.

وی می گوید: در سال جاری نیز از محل اعتبارت استانی در راستای تثبیت شن های روان در کانون های بحرانی فرسایش بادی در ۱۵ شهرستان استان در مجموع ۲۴۲ هزار هکتار در دستور کار قرار دارد و در بحث ترسیب  کربن در کانون های بحرانی فرسایش بادی نیز در دو شهرستان بجستان و سبزوار در مجموع ۲۵۰۰ هکتار اقدام خواهد شد.

کاشت گیاه تاغ برای مقابله با ریز گردها

رئیس  اداره منابع طبیعی گناباد نیز که یکی از مهم ترین کانون های فرسایش خاک در این شهرستان واقع است به خبرنگار مهر می گوید: مبارزه با ریزگرد ها از سال ۱۳۴۶ در  گناباد و روستای قوژد با زیرکشت بردن ۵ هزار هکتار با گیاه تاغ انجام شده است.

چمنی  می افزاید: در خراسان رضوی ۱۶ کانون بحرانی فرسایش بادی داریم که از این تعداد ۴ مورد به نام‌های گناباد-بیدخت، نوده پشنگ-عمرانی، ریگ نخ کوه و برگز در گناباد قرار دارد که مساحت آنها ۲۳۱ هزار هکتار است. به دلیل میزان بادی که در طول سال در گناباد داریم می توان گفت بیشترین میزان ریزگردها در استان متعلق به گناباد است.

وی خاطرنشان می کند: متوسط بارندگی در گناباد دهه ۱۳۷۰ به میزان ۱۵۱ میلیمتر بود که در دهه ۱۳۸۰ به ۱۱۲ میلیمتر و در نیمه نخست دهه ۱۳۹۰ به ۱۰۲ میلیمتر کاهش یافته است ،بنابراین روند کاهش بارندگی ها در گناباد از ۲۷ سال پیش شروع شده و به تدریج در دهه های مختلف افزایش یافته که از پیامدهای آن کاهش پوشش گیاهی می باشد که این امر  یکی از دلایل مهم ریزگرد و غبار در این مناطق است.

رئیس  اداره منابع طبیعی گناباد اظهار می کند:  اگر می خواهیم جلو حرکت ریزگرد ها گرفته شود باید پوشش گیاهی خوبی داشته باشیم که این مهم هم فقط با بارندگی های مناسب به وجود خواهد آمد.ریزگردها به دو علت وزش باد و یا جریانات هوایی به گناباد منتقل می شود که در نوع وزش باد بسته به جهت وزش باد، هوای شهرستان می تواند حاوی ریزگردهای خاصی باشد.

وی خاطرنشان می کند: برای کنترل ریزگرد ها در کانون عمرانی طی دو سال گذشته اقدام به کاشت نهال تاغ شده که با کمک های صورت گرفته در حال حاضر این نهال ها صد در صد سبز می باشد و امسال نیز چند هکتار دیگر زیر کاشت خواهد رفت.

برای کنترل بیابان اقدام به کاشت نهال تاغ در کانون های بحرانی شده است

رئیس اداره منایع طبیعی و آبخیزداری گناباد می گوید: تاکنون ۶۰ هزار هکتار از بیابان های گناباد احیا شده تا در روند حرکتی ریزگردها مانعی ایجاد شود و از سویی اقدام به نهال کاری و ایجاد باد شکن در حاشیه جاده ها جهت عدم ورود ریزگردها به سطح جاده صورت گرفته است.اجرای طرح ترسیب کربن یکی دیگر از برنامه های این اداره برای مقاله با ریزگردها بوده اشت که در صورت تامین اعتبار  سال آینده آغاز خواهد شد و از بودجه مقابله با بی آبی که از محل صندوق توسعه ملی پرداخت خواهد شد براساس پیش بینی ها سهم گناباد۹۰۰ میلیون تومان خواهد بود.

چمنی عنوان می کند: در صورتی که با ریزگردها مقابله نکنیم باعث ایجاد مشکل در حوزه سلامت مردم خواهیم شد و شاهد مهاجرات افراد از منطقه خواهیم بود پس برای این مهم باید تمامی دستگاه براساس دستورات و وظایف پیش بینی شده وارد عمل شوند و مردم  می توانند در قالب گروه های مشارکتی و با همکاری اداره منابع طبیعی در طرح های متنوع برای کاشت نهال و دیگر موارد مشارکت داشته باشند.

در پایان به نظر می رسد با وجود همه اقدامات انجام شده در بخش کنترل بیابان ها و کاشت گونه های مختلف گیاهی برای مقابله با ریزگردها، خشکسالی و خشک شدن تالاب ها وضعیت ورود ریزگردها به شهرها را طی سال های آینده بحرانی تر خواهد کرد و مشارکت بیشتر مردم و برنامه ریزی درست مسئولان می تواند از آثار مخرب این پدیده زیست محیطی کم کند.